Η περίοδος της εγκυμοσύνης είναι μια περίοδος αξιοσημείωτης προσαρμογής που προκαλεί σημαντικές αλλαγές στην έγκυο και σε όσους συνδέονται άμεσα με κείνη. Οι αλλαγές συνοδεύονται με ευχάριστα αλλά και δυσάρεστα συναισθήματα των οποίων η επεξεργασία και διαχείριση μπορεί να γίνει απαιτητική ακόμη και σε χαμηλού ρίσκου εγκυμοσύνες.
Η ψυχοκοινωνική υποστήριξη είναι ένας κρίσιμος παράγοντας στη δυνατότητα της γυναίκας να διαχειριστεί την εγκυμοσύνη και τη μετάβαση στη μητρότητα.
Οι μελέτες των Hogan και λοιπών (2017) και Wardi-Zonna (2017) έχουν αποδείξει την αξία της εικαστικής θεραπείας που ενσωματώνεται στην περιγεννητική φροντίδα καθώς και τα διαρκή οφέλη που μπορεί να προσφέρει η τέχνη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και μετά τον τοκετό.
Στην εικαστική θεραπεία η χρήση των εικόνων ως εργαλείο απομακρύνει τον θεραπευόμενο και τον θεραπευτή από το παραδοσιακό θεραπευτικό περιβάλλον. Η εικόνα γίνεται ένα παράθυρο που είναι διαθέσιμο τόσο για τον θεραπευόμενο όσο και για τον θεραπευτή (Schaverien, 1999)· μπορεί επίσης να θεωρηθεί ως μεταβατικό αντικείμενο (Winnicott, 1989) όπου τα συναισθήματα και οι εμπειρίες του θεραπευόμενου διατηρούνται με τη βοήθεια του χρώματος και της μορφής. Εικαστικά, τα συναισθήματα μπορούν να αποτυπωθούν με τρόπους που είναι θεμελιωδώς διαφορετικοί και διαφορετικά προσβάσιμοι από εκείνον μιας προσέγγισης που βασίζεται στη γλώσσα.
Μέσω της εφαρμογής των εικαστικών υλικών, του πηλού, του κολάζ, θέματα όπως η κατάθλιψη, το άγχος, ο φόβος του τοκετού και η εμπειρία της εσωτερικής αλλαγής έχουν διερευνηθεί με επιτυχία.
Οι παρεμβάσεις στο πλαίσιο ομαδικής αλλά και ατομικής εικαστικής θεραπείας φαίνεται να βελτιώνουν την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση της εγκύου. Η χρήση της δημιουργίας τέχνης για στοχασμό στον εαυτό οδηγεί σε μεγαλύτερη αυτογνωσία και, όπως τονίζεται σε αρκετές μελέτες, συνδέεται με μείωση της κριτικής προς τον εαυτό.
Μέσα σε ομάδες με εκφραστικό προσανατολισμό, παρέχεται στις γυναίκες ένας ασφαλής χώρος, υποστηρικτικός στην εξερεύνηση του τοκετού, των εμπειριών εγκυμοσύνης, των μεταγεννητικών προσαρμογών, της μητρικής αυτοεικόνας και της αυτοεκτίμησης.
Η εικαστική θεραπεία δίνει μια δυνατότητα για απόκτηση γνώσης και εμπιστοσύνης με ένα επιλεγμένο υλικό ή μια διαδικασία κατά τη δημιουργία ενός εικαστικού έργου. Οι συμμετέχουσες ενθαρρύνονται και μέσα από δοκιμές υλικών και διαδικασιών, αποκτιέται μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις ικανότητες, τις δεξιότητες και τον εαυτό. Αυτή η παράμετρος φαίνεται να έχει ιδιαίτερη σημασία σε μια περίοδο που απαιτείται η ανάδυση νέων δεξιοτήτων και προκύπτει και το βίωμα πρωτόγνωρων συναισθημάτων για τη γυναίκα, όπως είναι η περίοδος της εγκυμοσύνης.
Η εικαστική θεραπεία είναι ένα μέσο ανακούφισης και για τις εγκύους με εγκυμοσύνη υψηλού ρίσκου, ειδικά σε περιπτώσεις νοσηλειών, αφού προάγει την αυτονομία, μειώνει το άγχος, υποστηρίζει την ανάπτυξη των δεξιοτήτων και παρέχει ένα όχημα για την εξερεύνηση της ταυτότητας.
Συνοψίζοντας, μέσω της εικαστικής θεραπείας, επιτυγχάνεται η εξερεύνηση του ταξιδιού της εγκυμοσύνης, η εμπερίεξη των δύσκολων και περίπλοκων συναισθημάτων που έρχονται, ο πειραματισμός με το νέο και το πρωτόγνωρο και η εξοικείωση μαζί του ώστε να γίνεται σταδιακά γνώριμο.
Βιβλιογραφία
Hogan S. & Sheffield D. & Woodward A., (2017) The value of art therapy in antenatal and postnatal care: A brief literature review with recommendations for future research. International Journal of Art Therapy. 1-11. DOI: 10.1080/17454832.2017.1299774.
Wahlbeck H., Kvist J. L. & Landgren K., (2020) Art Therapy and Counseling for Fear of Childbirth: A Randomized Controlled Trial, Art Therapy, 37:3, 123-130, DOI: 10.1080/07421656.2020.1721399
Sherfield, E., “The Experience of Women on a High-Risk Pregnancy Unit Engaged in Art Therapy” (2021). Expressive Therapies Capstone Theses. 487. https://digitalcommons.lesley.edu/expressive_theses/487